In 1967 werd ik geboren in Harderwijk op de Veluwe. Toen mijn van oorsprong Friese ouders in 2019 naar een verzorgingshuis gingen, keerde ik steeds vaker terug naar zijn geboortegrond om hen te bezoeken en om mijn ouderlijk huis klaar te maken voor de verkoop. Nadien pakte ik regelmatig mijn fiets om de streek die ik van vroeger zo goed kende te herontdekken.
Veel leek nog op het landschap waar ik als padvinder dagenlang doorheen had gestruind, maar sommige plekken in het bos waren onherkenbaar veranderd. Grote stukken waren kaalgekapt, terwijl een eind verderop de door storm gevelde bomen juist on aangeroerd lagen weg te rotten.
Dat de natuur hier door mensen werd ontwikkeld en vormgegeven, was wel duidelijk. In het voorjaar van 2022 bevond het gebied zich in het epicentrum van de stikstofcrisis. De boeren stonden onder druk en ik besefte mij dat het landschap waar ik als Randstedeling zo graag doorheen fietste, was veranderd in een politieke arena, waar het gevecht tussen agrarisch ondernemerschap, natuurbeheer en klimaatwetgeving in alle hevigheid was losgebarsten. Tijdens mijn fietstochtjes begon ik terloops te fotograferen en knoopte praatjes aan met wandelaars, schaapsherders, boeren. Praatjes die soepeler liepen, wanneer ik liet vallen dat ik in de omgeving was opgegroeid.
Een project begon te rijpen: de onvermijdelijke veranderingen die het gebied, zijn bewoners en de diverse belanghebbenden de komende jaren zullen ondergaan vastleggen.
Ik was vooral benieuwd naar de verschillende manieren waarop mensen, allemaal vanuit hun persoonlijke achtergrond en geworteldheid, deze veranderingen tegemoet treden. En steeds zat in mijn achterhoofd die ene vraag: Van wie is dit landschap? Als toeschouwer fotografeerde en filmde ik , de boeren, de wetenschappers, de motorcross, de jaarlijkse trekkertrek, de recreanten op hun dagje uit. Iedereen had iets te vertellen; iedereen kreeg een plek in mij project. Ik richtte mijn camera op de hei, de schapen, de kerk, de stallen, de kalveren met hun witte wimpers en hun zachte snuiten, en ten slotte ook op de eik, die al een kleine duizend jaar het voortdurend veranderende landschap in zijn jaarringen noteert. Ook die heeft iets te zeggen, ook al spreekt hij dan in een voor mensen onverstaanbare taal.
Net als mijn andere boeken is ook Territorium met grote zorg en precisie geëdit en ontworpen door Robin Uleman.
Het boek heeft een stofomslag en bevat 296 pagina’s, beeld afgewisseld met kleine tekstkaternen op dunner gramgewichtpapier. De teksten zijn min of meer exacte transcripties van de interviews die ik heb gehouden met de verschillende partijen in het gebied. De gesprekken die ik met de betrokkenen had, voerden mij langs grote thema’s als de angst voor verandering en het verlies van waarde en identiteit.
De mensen die aan het woord komen in dit boek, tref je niet aan in de fotografie. Ik heb daar bewust voor gekozen, omdat ik het uitgesproken woord niet letterlijk wil koppelen aan een persoon. De uitspraken staan voor een meer algemene gedachte binnen dit territorium.
Dit project is mogelijk gemaakt door het RABO Bank Art Lab. In de afgelopen jaren was ik de officiële Artist in Residence van de bank, maar zelf voelde ik me meer een gedetacheerde Artist in Residence, aangezien mijn onderzoeksgebied op de Veluwe lag en niet in een bankgebouw.
Het Rabo Art Lab is een vrije ruimte binnen de bank waarbinnen de bank kunstenaars uitnodigt om samen maatschappelijke vraagstukken te onderzoeken. Het Rabo Art Lab beschouwt kunst als bron van kritische reflectie en fundamentele vernieuwing. De bank stelt zich open voor onderzoek naar nieuwe perspectieven. Met dit boek wil ik een voorzet geven voor een open gesprek, waarbij gekeken wordt naar elkaars perspectief.
Dit boek is gedrukt door drukkerij Robstok in Amsterdam en heeft een oplage van 1500 stuks.
Bij dit boek hoort de gelijknamige video installatie Territorium.
Deze is te zien van 1 februari 2025 tot 14 September 2025 in de Rabo zaal in het Booijmans depot in Rotterdam. Let wel. Deze tentoonstelling is alleen te zien op donderdag, vrijdag en zaterdag.
